21 Nisan 2016 Perşembe Saat 12:12
Di dîroka cîhanê de gelek caran mijarên ku dişibin hev bala
mirov dikêşin xwe didin der. Yek ji van têkiliyan ji bi teybet di demên
dîzaynkirinên rewşên nû de derdikevin
holê.
Yên ku dîroka nêz ya Tîrkan û Almanan dizanin bawerim ku wê
bibînin ku têkiliyên Merkel û Erdogan dişibin dema beriya şerê cîhan yê yekê.
Di navbera van herdu dewletan de ji destpêka şerê cîhanê yê yekê, hetta mirov
dikare bêje berî şerê cîhanê yê yekê ji têkiliyên van herdu dewleta di asta
îttîfaqekê de bû. Herdu dewletên ku beriya şerê cîhanê yê yekê. Siyaseta wan
berbi îflaseke ve dîçûn dixwestin xwe bi hev bigirin û li himber cîhana azad
ketina nava tifaqeke qirêj û şerê cîhanê yê yekê dan destpêkirin.
Bandor û mîsyona leşkerên Almanan yên ku di nava Îttîhat û
Terakkî de dewleta Osmanlî ya ku ketibû destê sê kesên ku wekî Enver Paşa,
Talat Paşa û Cemal Paşa de ew ji xistin nava şerê cîhanê yê yekemîn de.
Bi teybet beriya şerê cîhanê yê yekemîn Almanan gelek
alîkariyên aborî ji dan dewleta Osmanî û xeta trênê ya ku Bexda û Hîcazê dan
çêkirin. Vê yekê têkiliyên di navbera van herdû dewletan hêj xurttir kir. Lê
divê em ji bîr nikin ku pêşiya gelek felaketên mezin ji vekîrîn li ser vê
erdnîgariyê. Ev têkilî bu sedema ku gelek ji ser vê erdnîgariya anatolya tune
bibe.
Yek jî van feleketên mezîn ji jenosîda ku li ser gelê Ermenî
ya ku di salên 1915 ji hêla dewleta Osmanî bi teybet bi plansaziya Enver Paşa û
Talat Paşa hatiye kirine. Ev qirkirin di dîroka mirovahiyê de hetanî wê demê
qirkirina herî mezîn ya ku li ser gelekê hatiye kirine. Nêzî mîlyon û nîv
Ermenî hatin qetil kirin û yên mayîn ji hatin surgun kirin. Gelek ji gelên
cîhanê yê herî kevn bi temamî ji ser erdnîgarîya ku lê jiyan dikin bi jenosîdê qirkirin.
Ev qirkirin ne tenê bi destê çend paşa û leşkerên Osmanî
hati kirin di heman demê de bi erê kirina rayedar û hîkumeta Alman ji hatiye
kirin. Ji ber ku di wê demê de yên mutefîkên hev ev herdu hêzbûn.
Her çiqas rayedarên Alman piştî şerê cîhanê yê yêkemîn
xwestibun destê xwe ji van qirkirin hovane bişûn û gotibun tu berpirsyariyên me
di van qirkirinan de nîne jî di rastiya de ew ji şirîkên vê jenosîdê ne. Ji ber
ku bi destek û teşvîka wan dewleta Osmanî ketîbû şerê cîhanê yê yekemîn. Piştî
şerê cîhanê yê yekemîn hesabê van komkujiyan ji ber ku tam nehat pirsîn ji
rayedarên Tirk û Alman di şerê cîhanê yê dûyemîn de vê carê dewleta Alman ku di
şerê cîhanê yê yêkemîn de ku çavên xwe ji jenosîda Ermeniyan re girtibûn vê
carê ji wan bi xwe bil fîîl jenosîda gelê cuhî (yahudî) kirin û zêdeyî 6 milyon
cuhî qetil kirin bi şeklek hovane.
Tifaqa Merkel û Erdogan
Dixwazin Jenosîda Seyemîn Bikin
Piştî ku tifaqa ku di navbera Tirkiye û Yêkitiya Ewropa ku
ya di pêşengiya Almanya û bi teybet wekî tifaqa Merkel û Erdogan tê bi nav
kirin dibe ku pêşiya jenosîdeke nû veke ku qurbanên vê jenosîda nû ji dixwazin
bikin kurd. Wer diyare ji ber ku hesabên van herdu jenosîdên ku di herdu şerên
cîhanê yên borî de baş nehatiya dayîn Alman û Tirk dixwazin jenosîdeke nû li
dîroka xwe ya qirêj zêde bikin.
Tifaqa van herdu dewletan divê kes welê biçûk nebîne û li
himber polîtîqayên van herdu dewletan bi teybet ji Kurd divê hişyar û baldar
bin. Ev tifaqa ku di ber çavan de wekî tifaqa ku goçberan tê bi lêv kirin di
rastiya xwe de tifaqa ku çav li jenosîdeke din ya li ser Kurdan de bê kirin de
çavên xwe jê re bigirin e. Bi teybet em Kurd divê li himber vê lîstoka nû ya ku
ava serê me dikelînin xwedî helwestek di cih de û xurtbîn ku, da sibe dema ku
ev jenosîd hate li ber deriyê me em nebêjin ev ji ku derket. Lîstokên ku vê
carê li ser me tên kirin lîstokên mezinin û ne lîstokên ji rêzê ne. Dibe ku
gelek kes bêjin ma em ne di dema 1915 an ji di dema 1940 dema jenosîda cuhiyan
de ne. Ger fikirandinek wîha çêbibe emê xwe bixapînin. Şerê li İraq û Suriye
diqewime mirov dikare wekî proto şerê cîhanê yê sêyemîn bibîne. Ji ber çekên
nukluer ez nebaweri şerên wekî şerê cîhanê yê yêkemîn û dûyemîn derbikevin.
Şerên ku ji niha û pê ve derbikevin wê piraniya xwe şerên wekaletên hêzên global
bin. Ji ber vê yekê jî ji bo ku em Kurd nebîn qurbaniyên berjewendiyên van
hêzên global û herêmî divê em xwe hêj bi xurttir birêxistin bikin da ku em
bikarin xwe biparêzin.
Almanan û Tirkan bi hevre du şerên cîhanê yên mezin winda
kirin lê wer diyare ku hêj aqilê wan nehatiye serê wan. Ev herdu dewletên ku ji
ber herdu jenosîdên di dîroka mirovahiyê de wekî jenosîdên herî mezin tên zanîn
kirine rureş bune hêj dest ji kiryarên xwe yên qirkirinê bernadin. Ger ku gelên
van herdu dewletan vê carê dewletên xwe nedin sekinandin û bibin sedema
jenosîdeke sêyemîn wê weri wê wateyên ku gelên van herdu dewletan ji şirîkên
van jenosîdan in. Ji ber ku yên ku ew hikumet anîne ser desthilatdariyê ew gel
bi xwe ye. Ne Alman ne ji Tirk wê nekarin bêjin em ne berpirsyarên van kiryaran
in. Hêj nebûyî direng divê gelên van herdu dewletan pêşîya van zorbeyên xwe yên
di desthilatiyê de ne bigirin û xwe ji rureşiyeke sêyemîn xilas bikin.
Tifaqa ku zêdeyî sed û bist sale di navbera van herdu
dewletan de heye ji tifaqeke qirêj û gemare. Bêhna gelek komkujiyan ji hevdîtan
Merkel û Erdogan tê hêj niha de.
Cudî Şengal
Kürdistan Stratejik Araştırmalar Merkezi
www.lekolin.com – www.lekolin.org – www.lekolin.net –
www.lekolin.info – www.navendalekolin.com
0
21
TR
:” ”
:””
” “,”serif”
